Balkan Esmergözü (Plebejus (Plebejides) sephirus (Frivaldszky, 1835))

Balkan Esmergözü (Plebejus (Plebejides) sephirus (Frivaldszky, 1835)) Türkiye Dağılım Haritası

Son Güncelleme: Pazartesi, 26 Şubat, 2024 - 14:05 - Kaynaklar: A.Koçak + Trakel.org + Adamer Kelebek + Kelebek Türk
Lokman BAŞ
Açıklama / Genel Bilgiler

Balkan Esmergözü - Zephyr Blue (Plebejus (Plebejides) sephirus (Frivaldszky,1835))

Plebejus pylaon (İng. Zephyr Blue) İspanya'dan Rusya ve İran'a uzanan alanda birbirlerine benzer birçok alttür ve popülasyonlardan oluşan bir tür kompleksidir. Ancak, son yıllarda bu kompleks içindeki taksonların statüleri üzerine başlayan yoğun tartışmalar hala sürmektedir. Henüz taksonomi oturmuş olmasa da, son yıllardaki literatüre dayanarak gelişmeleri şöyle özetleyebiliriz:

  • Birçok uzman delottini, tadjikus, cleopatra, zephyrinus ve katunensis gibi taksonları P.pylaon'un alttürleri olarak görmeye devam etmektedir.
  • Uzmanların büyük çoğunluğu, Avrupa'daki pylaon popülasyonlarını dört ayrı türe bölmüştür: İspanya'da yaşayan P.hespericus (İng. Spanish Zephyr Blue); Alp Dağları'nda bulunan P.trappi (İng. Alpine Zephyr Blue); Ukrayna ve Rusya'da dağılım gösteren P.pylaon (İng. Zephyr Blue); ve Balkanlar ve Anadolu'da yaygın olan P.sephirus (İng. Balkan Zephyr Blue).
  • Bazı alttürlerin statüsü konusunda henüz önemli bir çoğunluk görüş birliğine ulaşamamıştır. Örneğin, bir grup taksonomist, İsrail, Lübnan ve Suriye gibi yakın ülkelerde yaşayan ve Hatay'da da popülasyonları bulunan nichollae taksonunu bir alttür, diğerleri ayrı bir tür olarak kabul eder.
  • "A synonymous and distributional list of the species of the Lepidoptera of Turkey" listesinde, Doğa Koruma Merkezi'nin hazırladığı listede ve birçok Avrupa kaynaklarında olduğu gibi P.sephirus (Balkan Esmergözü) olarak kabul edeceğiz. Ancak, Türkiye'de bazı taksonomist ve gözlemcilerin Anadolu da yaygın popülasyonları P.modicus (Anadolu Esmergözü) olarak sınıflandırdığını, P.sephirus'un Türkiye dağılımını Anadolu'da bir iki ille sınırlı gördügünü, Van-Hakkari-Bitlis bölgesinde yaşayan zephyrinus (=turcmenicus) ile Hatay ve muhtemden çevresinde bulunan nichollae alttürlerini Türkmenistan Esmergözü ve Lübnan Esmergözü adlarıyla ayrı türler olarak kabul ettiğini bu kompleksin bir başka parçası olan Kızılkum Esmergözü (P.maracandicus) denilen bir diğer akraba türün de yaşadığı söylenir.

Balkan Esmergözü önemli ölçüde coğrafi çeşitlilik gösterir. Genel olarak, erkekte, kanatların mavi ya da lacivert üst yüzünde siyah kenar çizgileri incedir. Birçok bireyde, arka kanatta küçük siyah noktalardan oluşan kenar alt dizisi belirgindir. Dişinin kahverengi kanatlarında çoğunlukla yalnızca arka kanat üzerinde turuncu kenar alt benekleri göze çarpar. Kanadının altının zemin rengi erkekte gri, dişide kahverengidir.

Arka kanatta her iki yanı siyah beneklerle çerçeveli, turuncu ya da kırmızı beneklerden oluşan bir kenar alt bandı bulunur; erkeklerde ön kanattaki turuncu benekler birçok popülasyonda silik ya da yok gibidir. Anal açıdaki siyah beneğin içi bazı bireylerde parlak gümüş pullar taşır ama diğer bireylerde bu pullar silik, hatta eksiktir.

UÇUŞ DÖNEMİ: Mayıs-Ağustos arası

HABİTATI: Nemli ya da kuru çayırlar yayla ve meralar, taşlık yamaçlar.

BESİN BİTKİLERİ: Astragalus spp.

NOT: "Lübnan Esmergözü" denilen popülasyonlarda ön kanadın alt yüzünde turuncu benekler daha belirgindir ve erkeğin arka kanadının üst yüzü beneksizdir. "Türkmenistan Esmergözü" olarak anılan bireylerdeyse erkeğin alt yüz zemini daha koyu gri olup esmer tonlardan yoksundur.

Sinonim ve Kombinasyonlar Taksonomist
Lycaena sephyrus Frivaldsky, 1835 
Lycaena ledereri Thierry-Mieg, 1911 
Lycaena uhryki Rebel, 1911 
Plebeius foticus Szabó, 1956 
Plebeius kovacsi Szabó, 1954 
Plebeius philbyi Graves, 1925 
Plebejus microsephyrus Verity, 1935 
Plebejus modica Verity, 1935 
Plebejus proximus Szabó, 1954 
Lycaena zephyrinus Staudinger, 1886 (Ambiguous)
   
Alttürler Taksonomist
   
Dünya Dağılımı
Bulgaristan, Macaristan, Makedonya, Arnavutluk, Romanya, Türkiye, Ermenistan
Türkiye Dağılımı
Amasya (DTDT), Balıkesir, İstanbul, Kırklareli, Tokat (Niksar (Gülmez, 1996) , Erbaa (DTDT))

Literatür

  • Baytaş, A. (2019). Türkiye’nin Kelebekleri; Arazi Rehberi.
  • Gülmez, Y. (1996) Tokat vilayeti Papilionoidea ve Hesperioidea (Lepidoptera) faunası üzerine araştırmalar (Master's thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü).
  • Hesselbarth, G., Van Oorschot, H., & Wagener, S. (1995). Die Tagfalter der Türkei. Band 2. Lycaenidae. Selbsterverlag Sigbert Wagener, Bocholt, Germany.
  • Karaçetin, E., & Welch, H. J. (2011). TUrkiye'deki kelebeklerin kirmizi kitabi. Ankara: Doga Koruma Merkezi. Ankara, Turkiye, 124. 
  • Koçak, A. Ö., & Kemal, M. (2018). A synonymous and distributional list of the species of the Lepidoptera of Turkey. Centre for Entomological Studies, Memoirs, 8, 1-487.

     

Dış Bağlantılar

 

 
Haritalar/Fotoğraflar
Sınıflandırma
İngilizce İsimlendirme: 
Balkan Zephyr Blue
Üst Familya (Superfamily): 
Kabile (Tribe): 
Cins (Genus): 
Konaklar ve Habitatlar: 
Endemizm: 
Koruma Statüsü: 

İçeriklerde Sık Kullanılan Terimler

*Alttür (Subspecies): Türün diğer alt birimlerinden taksonomik olarak farklı, coğrafik olarak sınırlandırılmış, aralarında gen alışverişi olan bölgesel bir topluluk.
*Cins: Birbirine benzer türlerin toplandığı taksonomik kategori. Cins isimleri daima büyük harfle başlar ve italik olarak yazılır. İtalik yazma şansı yoksa altı çizili olarak yazılır. Örn: Polyommatus.
*Dimorfizm: Bir populasyonda morfolojik olarak iki tipin var oluşu.
*Ekolojik Yalıtım (Ekolojik İzolasyon): Aynı yerde yaşayan bir populasyonun kısımları arasında ekolojik nedenlerden dolayı eşeysel yalıt ımın oluşu.
*Eşeysel Dimorfizm: Erkekle dişi arasındaki yapısal farklılık.
*Fenon: Fenotipik olarak birbirine benzeyen örneklerden biri.
*Fenotip: Çevre faktörlerinin etkisiyle belirli sınırlar içinde değişebilen (reaksiyon normu), genotipin meydana getirdiği özelliklerin tümü (çoğunlukla bir bireyin görünüşü).
*Holotip: Üzerinde ilk defa özgül tanımlanmanın yapıldığı (yayınlanmış olmalıdır) va da İndikasyonla verilmiş olan, nominal taksonun tek bir bireyi.
*İkiztür (Siblingspecies): Üreme bakımından ya lıtılmış ; fakat yapısal olarak birbirine benzeyen türler.
*Katalog: Literatüre dayanılarak. belirli bir taksona ait isimlerin ve kaynakların liste halinde verilmesi.
*Kontrol Listesi (Çekliste): Kolleksiyonların düzenlenmesinde yardımcı olmak için, bir grubun taksonlarının bir düzen içinde verilmesi.
*Morfolojik Özellik: Bir organizmanın dış görünümündeki yapısal özelliklerdir. Bu özellikler, bir organizmanın türünü belirlemek, filogenetik ilişkileri anlamak ve evrimsel tarihi anlamak için kullanılabilir. Organizmanın anatomisi, fizyolojisi, histolojisi, embriyolojisi, sistematiği ve taksonomisi gibi birçok farklı alanda önemlidir. Örneğin, kelebeklerin anten yapısı, kanat şekli, bacak yapısı ve renklenme özellikleri gibi morfolojik özellikleri, kelebek türlerinin tanınmasına yardımcı olabilir.
*Nomenklatür: İsimler sistemi.
*Polimorfizm: Bir populasyondaki gen ve fenotip çeşitliliği.
*Sintip (Syntypus): Holotipi ayrılmamış bir tip serisi içerisinde, örneklerin herbirine verilen isim.
*Sinonim (Synonym = Eşad): Aynı taksona birden fazla verilen isimlerin herbiri. Bunlardan eski olanı, yani ilk verileni taksonun geçerli ismi olarak kullanılır.
*Taksan (Taxon; Çoğulu Taxa): Belirli bir kategori içine sokulabilecek ve yeni bir isim verilebilecek kadar fark gösteren taksonomik bir grup. Örneğin: Papilio machaon (tür kategorisinde takson), Papilio (cins kategorisinde takson), Papilionidae (familya kategorisinde takson).
*Tanım (Description): Taksonomide bir taksonun ya da örneğin, sınırlarını ortaya koymaksızın, diğer taksonlarla ayırımını net olarak belirtmeksizin, özelliklerinin verilmesidir.
*Teşhis (Determination): Bir bireyin taksonomik olarak tesbiti.
*Teşhis Anahtarı: Taksonları birbirlerinden kolayca ayırtedebilmek için, belirli bir sisteme göre düzenlenmiş karakter dizinleri.
*Tip (Typus): Bir taksana ismini veren bir örnek.
*Tip Lokalitesi (Locus Typicus): Neotip, lektotip ya da holotipin toplanmış olduğu yer.
*Varyasyon: Kalıtsal olan değişinimler.
*Yerel İsim: Bir taksonun o bölgedeki (yöresel) ismi. Nomenklatür (bilimsel isimlendirme) bakımından önemsizdir.
*Yöresel İsim: Bir taksonun o dildeki ismi.

Her sistematik taksonun sonunda o taksonu ilk defa tanımlayan bilim adamının ismi ve çoğunlukla yayınlandığı tarih bulunur. Örneğin, Pezotettix anatolica Uvarov, 1934. Tarih bir virgül ile yazardan ayrılır. Tanınmış sistematikçilerin ismi kısaltılmış olarak kullanılabilir. Örneğin. Linneus. Linn. olarak. Eğer yazar ismi tarih ile birlikte ya da sadece yazar ismi olarak bir parantez içine alınmış ise. bu, tanımlanan türün bir zamanlar (tür tanımlandığı zaman ya da daha sonra) başka bir cinse bağlı olduğunu gösterir. Örneğin, Rammepodisma natoliae (Ramme, 1939); natoliae tür ismi bir zamanlar Micropodisma'ya bağlıydı, daha sonra cins değişikliği yapılmıştır. Tercihen bu parantezden sonra revizyonu yapanın ismi kullanılır. Örneğin Rammepodisma natoliae (Ramme, 1939) Weidner, 1969.

Büyük baş harfle yazılmış italik bir isim (tek bir kelime) cinsi gösterir; eğer, sonuna 'sp.' gelirse o cinse ait bir türü, 'spp.' gelirse o cinse ait türleri ifade eder. Örneğin Gompus sp. (bir türü), Gomphus spp. (cinse ait türleri). Aynı durum alttürler için de geçerlidir. Örneğin subsp.; subspp. kullanılır. “ssp.” de aynı zamanda alt türleri belirtmek için kullanılmaktadır.

http://www.nic.funet.fi/pub/sci/bio/life/insecta/lepidoptera/ditrysia/